Một số vắc-xin hỗ trợ sự phát triển của vi-rút có độc lực

Các thí nghiệm khoa học với herpesvirus - một trong những nguyên nhân gây bệnh Marek ở gia cầm lần đầu tiên đã khẳng định các học thuyết gây tranh cãi rằng một số loại vắc-xin có thể cho phép tồn tại nhiều dạng độc lực của vi-rút, đặt các cá thể không được chủng ngừa vào rủi ro cao mắc phải các bệnh nghiêm trọng.

Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng đối với an ninh chuỗi lương thực và kinh tế lương thực, cũng như các bệnh khác ảnh hưởng đến con người và vật nuôi.

"Khi một vắc-xin hoạt động tốt, giống như các loại vắc-xin phòng bệnh đậu mùa, bại liệt, quai bị, rubella, sởi cho trẻ em, nó giúp người tiêm phòng phòng ngừa bệnh này, và nó cũng ngăn cản họ lây truyền vi-rút cho người khác", Read cho biết. Những vắc-xin này là một loại "hoàn hảo" vì chúng được thiết kế để mô phỏng khả năng miễn dịch hoàn hảo mà con người phát triển tự nhiên sau khi đã sống sót qua một trong những căn bệnh này. "Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rằng một loại vắc-xin khác cho phép dạng độc lực của vi-rút tồn tại - giống như trường hợp bệnh Marek ở gia cầm, để phòng tránh nó, ngành chăn nuôi gia cầm phụ thuộc nhiều vào việc tiêm phòng để kiểm soát bệnh", Venugopal Nair - người đứng đầu nhóm nghiên cứu tại Anh, nơi thực hiện nghiên cứu thử nghiệm liên quan tới nghiên cứu này cho biết.

Vắc-xin ít hoàn hảo hơn tạo ra một rào cản 'rò rỉ' chống lại vi-rút, cá thể được tiêm phòng đôi khi bị mắc bệnh, nhưng thường có các triệu chứng ít độc lực. Bởi vì các cá thể đã được tiêm phòng tồn tại đủ lâu để truyền vi-rút cho cá thể khác, vi-rút cũng có thể tồn tại và lan rộng khắp bầy đàn. "Trong các thử nghiệm của chúng ta về rò rỉ vi-rút gây bệnh Marek trong nhóm gà được tiêm phòng đã được chủng ngừa, những con không được chủng ngừa đã chết trong khi những con được chủng ngừa sống sót và truyền vi-rút cho các gia cầm khác tiếp xúc với chúng", Nair cho biết. "Nghiên cứu của chúng tôi chứng minh rằng việc sử dụng vắc-xin bị rò rỉ có thể thúc đẩy sự phát triển của các chủng vi-rút xấu, đặt cá thể không được chủng ngừa vào rủi ro cao hơn".

Lý thuyết mà nhóm nghiên cứu đã thử nghiệm gây nhiều tranh cãi khi lần đầu tiên nó được đề xuất vào hơn một thập kỷ trước. Thí nghiệm của nhóm nghiên cứu hiện nay lần đầu tiên cho thấy rằng vắc-xin bị rò rỉ hiện nay được sử dụng rộng rãi trong chăn nuôi gia cầm, có thể có tác động tới sự tiến hóa của các chủng vi-rút độc lực hơn mà lý thuyết gây tranh cãi đã dự đoán.

Bệnh Marek từng là một bệnh nhẹ không gây tổn hại nhiều cho gia cầm vào những năm 1950, nhưng độc lực của vi-rút đã phát triển và ngày nay nó thậm chí có khả năng giết chết tất cả các gia cầm không được chủng ngừa, đôi khi chỉ trong vòng 10 ngày. "Mặc dù vi-rút gây bệnh Marek hiện tại nguy hiểm hơn so với những năm 1950, nó đang ngày càng hiếm và hiện đang gây ra vấn đề nhỏ cho ngành chăn nuôi gia cầm vì hầu hết gia cầm nuôi trên toàn thế giới được tiêm phòng chống lại bệnh này", Read cho biết. Nếu bạn có thể tiêm phòng cho tất cả các cá thể trong một bầy đàn để chống lại vi-rút, sẽ không quan trọng nếu các vi-rút trở nên siêu độc quá lâu khi vắc-xin vẫn còn hiệu lực".

Vi-rút gây bệnh Marek là rất nguy hiểm, nhưng vi-rút gây cúm gia cầm có thể còn tồi tệ hơn. "Chủng vi-rút cúm gia cầm có độc lực cao nhất hiện nay đã hủy hoại đàn gia cầm trên toàn thế giới có thể giết chết những con gia cầm chưa được tiêm phòng chỉ trong vòng ba ngày", Read cho biết. Vắc-xin chống cúm gia cầm là một vắc-xin bị rò rỉ, theo Read. "Tại Hoa Kỳ và châu Âu, những gia cầm bị bệnh cúm gia cầm sẽ được tiêu hủy, do đó vi-rút gây bệnh sẽ không có tiến triển hơn nữa. Nhưng thay vì kiểm soát bệnh bằng cách tiêu hủy gia cầm bị nhiễm bệnh, nông dân ở khu vực Đông Nam Á sử dụng vắc-xin bị rò rỉ - vì vậy, quá trình tiến hóa của vi-rút cúm gia cầm độc lực cao hơn có thể xảy ra".

Nghiên cứu này cũng có ý nghĩa đối với sức khỏe con người. Tổ chức Y tế Thế giới gần đây đã báo cáo trường hợp phòng thí nghiệm xác nhận tại Trung Quốc của con người bị nhiễm vi-rút cúm gia cầm, trong đó có một số trường hợp tử vong.

Các nhà nghiên cứu khuyên bạn nên kiểm tra nghiêm ngặt và giám sát thận trọng thế hệ vắc-xin mới để ngăn chặn sự tiến triển nhanh của các chủng vi-rút độc lực cao hơn mà nghiên cứu của họ đã xác nhận có thể xảy ra với các loại vắc-xin bị rò rỉ.

Theo Bộ NN&PTNT